แนวทางการจัดทำกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.)

การจัดการศึกษาตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 สำหรับคนไทยในต่างประเทศ  ซึ่งสำนักงาน กศน. กำหนดให้ผู้เรียนต้องทำกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต จำนวนไม่น้อยกว่า 200 ชั่วโมง เป็นเงื่อนไขในการจบหลักสูตร โดยเน้นให้เป็นกิจกรรมที่มีส่วนช่วยพัฒนาตนเอง ครอบครัว ชุมชน และสังคม เพื่อให้ดำรงอยู่ในสังคมอย่างมีความสุข

³วัตถุประสงค์

                1.  เพื่อให้ผู้เรียนมีโอกาสใช้กระบวนการกลุ่มแลกเปลี่ยนความรู้ ประสบการณ์ โดยฝึกทักษะ การคิด แก้ปัญหา และความมีเหตุผล

                2.     เพื่อปลูกฝังให้ผู้เรียนมีคุณธรรม จริยธรรม และสามารถอยู่ร่วมกันกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข

                3.  เพื่อส่งเสริมให้ผู้เรียนได้พัฒนาตนเองและมีส่วนร่วมในการพัฒนา ครอบครัว ชุมชน และสังคม ทำให้เกิดความรู้สึกผูกพัน เป็นส่วนหนึ่งของชุมชนและสังคม

³ กรอบการจัดกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (ผู้เรียน)

                1.  การลงทะเบียนจัดทำกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (ผู้เรียน) (กพช.1) ในภาคเรียนที่ 1

                2.  การจัดกิจกรรมภาคปฏิบัติ (กพช.2 และ กพช.3) 200 ชั่วโมง (ภาคเรียนละ 50 ชั่วโมง) แบ่งเป็น 2 ประเภท โดยมีขอบข่ายเนื้อหา  ดังนี้

                   2.1        กิจกรรมการเรียนรู้ที่มุ่งเน้นการพัฒนาทักษะชีวิตของตนเอง  และครอบครัว             (กพช. 2) โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมของผู้เรียน เช่น

                        2.1.1        สุขภาพกาย/จิต                              2.1.2    คุณธรรม จริยธรรม

                        2.1.3        เศรษฐกิจพอเพียง                          2.1.4   การพัฒนาตนเองในด้านต่างๆ เช่น การอบรมภาษาไทย ภาษาอังกฤษ คอมพิวเตอร์ วิทยาศาสตร์  กฎหมายที่เกี่ยวข้องในชีวิตประจำวัน    

                             2.1.5  ยาเสพติด                          2.1.6  ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน

                                               ฯลฯ

ตัวอย่างโครงการ เช่น รู้รับ รู้จ่าย รู้ได้ รู้เก็บ   อบรมโครงการต่าง ๆ   การปฏิบัติธรรมในวันสำคัญต่าง ๆ ตามหลักศาสนาที่นับถือ  เตรียมตัวเตรียมใจรับภัยธรรมชาติ  กิจกรรมกีฬาเพื่อส่งเสริมสุขภาพ การเรียนรู้ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ฯลฯ

                   2.2 กิจกรรมการเรียนรู้ที่มุ่งเน้นการพัฒนาชุมชน และสังคม (กพช.3) โดยใช้กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน เช่น

  • การพัฒนาชุมชนและสังคม
  • การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

  • ความจงรักภักดีต่อสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ศิลปะ วัฒนธรรมและประเพณี
  • ภูมิปัญญาท้องถิ่นและแหล่งเรียนรู้ ประชาธิปไตย

ตัวอย่างโครงการ เช่น  หน้าบ้านน่ามอง  ลดโลกร้อนด้วยมือเรา อนุรักษ์รักวัฒนธรรม  คลังสมองร่วม

พัฒนาชุมชน   เรียนรู้ประชาธิปไตยใส่ใจรักษาสิทธิ   กิจกรรมาจิตอาสา กศน. “เราทำความดีด้วยหัวใจ”

                                                                 ฯลฯ

³ บทบาทหน้าที่ของผู้เกี่ยวข้องกับการจัดกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.)

                        การจัดกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.) จะมีผู้เกี่ยวข้อง  ประกอบด้วย

                1.  หัวหน้าสถานศึกษา/ศูนย์การเรียนฯ

                2.  ครูและบุคลากรที่เกี่ยวข้อง

                3.  ผู้เรียน

                4.  ชุมชน/ภาคีเครือข่าย

                5.  คณะกรรมการประเมินกิจกรรม

³ ขั้นตอนดำเนินการกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต

                1.  ผู้เรียนลงทะเบียนกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต ในภาคเรียนแรก  โดยเขียนและเสนอโครงการภาคปฏิบัติ (กพช.2 ,กพช.3) ตามแบบที่กำหนดโดยมีครูที่รับผิดชอบเป็นที่ปรึกษา ในภาคเรียนแรกเป็นต้นไป

                2.  เมื่อได้รับอนุมัติโครงการแล้ว ผู้เรียนต้องประสานงานกับบุคคลและหน่วยงานเกี่ยวข้อง ก่อนลงมือทำกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต

                3.  สถานศึกษาจะแต่งตั้งคณะกรรมการประเมินโครงการ ตามเกณฑ์ที่กำหนด                          4.  ผู้เรียนปฏิบัติการตามโครงการที่ได้รับอนุมัติ  โดยอยู่ในการกำกับ ดูแลของครูที่ปรึกษาโครงการตามข้อ 1

                5.  คณะกรรมการประเมินโครงการ ติดตามผลการดำเนินงานตามเกณฑ์กำหนด

                6.  ผู้เรียนจัดทำเอกสารรายงานผลการดำเนินงานตามโครงการส่งสถานศึกษาเมื่อโครงการสิ้นสุดลงแล้ว

³คณะกรรมการพิจารณาและประเมินผลโครงการกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.)

                การจัดกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตจำเป็นต้องมีคณะกรรมการประเมินโครงการ                  อย่างน้อย 3 คน ประกอบด้วยบุคคลดังต่อไปนี้

                1.  ครูผู้รับผิดชอบกลุ่มนักศึกษาที่ทำกิจกรรมการพบกลุ่มเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต
(ครูประจำกลุ่ม)

                2.  เจ้าหน้าที่งานการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานของศูนย์การเรียนฯ

                3.  บุคคลในชุมชน หรือผู้ที่เกี่ยวข้องกับการทำโครงการกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตที่สถานศึกษาเห็นสมควร ซึ่งเป็นผู้รับรองว่าผู้เรียนได้ทำกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.) ในชุมชนหรือในองค์กรนั้นจริง

                4.  การแต่งตั้งคณะกรรมการดังกล่าวให้เสนอผู้บริหารสถานศึกษา

³การติดตามและประเมินโครงการกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.)

                การติดตามและประเมินแบ่งออกเป็น 2 ระยะ ด้วยกัน คือ

  1. ระหว่างดำเนินโครงการ
  2. เสร็จสิ้นโครงการ

³การประเมินผลสำเร็จของโครงการกิจกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.)

                การประเมินผลความสำเร็จของโครงการกิจกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.) ที่ผู้เรียนได้ปฏิบัติเสร็จสิ้นแล้วนั้น ให้พิจารณาว่า

                1.  โครงการสำเร็จตามวัตถุประสงค์และเป้าหมายที่กำหนดว่าไว้ในโครงการกิจกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.)

                2.  ผลงานที่สำเร็จเป็นไปตามรายละเอียดการประเมินผลการปฏิบัติโครงการกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต

³การกำหนดจำนวนชั่วโมงและการพิจารณาให้ความเห็นชอบการทำกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.) ภาคปฏิบัติให้สถานศึกษาพิจารณาตามประเด็น ดังต่อไปนี้

                1.  กิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตเพื่อพัฒนาตนเองและครอบครัว ประกอบด้วย

1.1  ประโยชน์ที่ตนเองได้รับ

1.2  ประโยชน์ที่ครอบครัวได้รับ

1.3       ระดับความยากง่ายในการปฏิบัติงานต้องใช้ความคิด กำลังงานรวมทั้งมีขั้นตอนในการดำเนินที่ซับซ้อน

1.4  การมีส่วนร่วมของผู้เรียนและครอบครัว

1.5  ความเหมาะสมในการใช้เวลาในการปฏิบัติงานตามโครงการ

1.6  ปัจจัยที่เอื้อต่อความสำเร็จ

1.7  ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์

                2.  กิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตเพื่อพัฒนาชุมชนและสังคม ประกอบด้วย

                   2.1  ประโยชน์ที่ชุมชนและสังคมจะได้รับหรือเป็นบริการที่ช่วยส่งเสริมมาตรฐาน หรือพัฒนาคุณภาพชีวิตทางด้านเศรษฐกิจ สังคม การเมือง การปกครอง ตลอดจนสนับสนุนการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย และอื่นๆ ที่ตอบสนองนโยบายการพัฒนาประเทศ

                   2.2  การมีส่วนร่วมของคนในชุมชน  เป็นกิจกรรมที่จัดแล้วคนในชุมชนเห็นความสำคัญและให้ความร่วมมือ ทั้งด้านความคิด แรงงาน วัสดุอุปกรณ์ และอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง

                   2.3  ระดับความยากง่ายในการปฏิบัติงาน   เป็นกิจกรรมที่ต้องใช้ความคิด กำลังแรงงาน รวมทั้งมีขั้นตอนในการดำเนินงานที่ซับซ้อน

                   2.4  การใช้กระบวนการกลุ่ม  เป็นกิจกรรมที่ทำให้เกิดความร่วมมือในการทำงานในการช่วยกันคิด การประสานงาน การแบ่งงาน และความรับผิดชอบ ทำให้เกิดความสามัคคี เสียสละ จิต

                   2.5  การใช้ระยะเวลาในการปฏิบัติงาน  เป็นกิจกรรมที่ใช้เวลาในการปฏิบัติงานให้มีความเหมาะสมกับกิจกรรมโครงการที่นำเสนอ

                   2.6  ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการจัดกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต เช่น บุคลากร วัสดุ งบประมาณ และการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ในชุมชนให้เป็นไปอย่างประหยัด และประยุกต์ใช้ได้อย่างเหมาะสม

                   2.7  มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์  เป็นกิจกรรมที่มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์พร้อมที่จะลงมือปฏิบัติแล้วทำให้เกิดการพัฒนาตนเอง ครอบครัว ชุมชน  สังคม สิ่งแวดล้อม ตลอดจนสามารถพัฒนาได้อย่างต่อเนื่องและอย่างยั่งยืน   

³การประเมินผล การประเมินผลโครงการภาคปฏิบัติดำเนินการ ดังนี้

                2.1 การประเมินผลการจัดทำโครงการกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตเพื่อพัฒนาตนเองและครอบครัว (กพช.2) โดยคณะกรรมการพิจารณาและประเมินผลการปฏิบัติโครงการจัดกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต ดังต่อไปนี้


ตารางประเมินผลการทำกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตเพื่อพัฒนาตนเองและครอบครัว

ประเด็นที่ใช้พิจารณา

คะแนนเต็ม

หมายเหตุ

เต็ม

ที่ได้

1.  ประโยชน์ที่ตนเองได้รับ

2.  ประโยชน์ที่ครอบครัวได้รับ

3.  ระดับความยากง่ายในการปฏิบัติงานต้องใช้ความคิด กำลังงานรวมทั้งมีขั้นตอนในการดำเนินที่ซับซ้อน

4.  การมีส่วนร่วมของผู้เรียนและครอบครัว

5. ความเหมาะสมในการใช้เวลาในการปฏิบัติงานตามโครงการ

6. ปัจจัยที่เอื้อต่อความสำเร็จ

7. ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์

20

20

20

10

10

10

10

รวม

100

หมายเหตุ  ผู้เรียนต้องได้คะแนนรวมไม่น้อยกว่าร้อยละ 70

                                               2.2  การประเมินผลการจัดทำโครงการกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตเพื่อพัฒนาชุมชนและสังคม (กพช.3) โดยคณะกรรมการพิจารณาและประเมินผลการปฏิบัติโครงการจัดกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต ดังต่อไปนี้

ตารางประเมินผลการทำกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตเพื่อพัฒนาชุมชนและสังคม

ประเด็นที่ใช้พิจารณา

คะแนนเต็ม

หมายเหตุ

เต็ม

ที่ได้

1.  ประโยชน์ที่ชุมชนและสังคมได้รับ

2.  การใช้กระบวนการกลุ่ม

3.  ความยากง่ายในการดำเนินงาน

4.  การมีส่วนร่วมของคนในชุมชน

5.  ความเหมาะสมในการใช้เวลาปฏิบัติงาน

6.  ปัจจัยที่เอื้อต่อความสำเร็จ

7.  ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์

20

20

20

10

10

10

10

รวม

100

หมายเหตุ  ผู้เรียนต้องได้คะแนนรวมไม่น้อยกว่าร้อยละ 70

³เกณฑ์การพิจารณาการประเมินกิจกรรมพัฒนาคุณภาพภาคปฏิบัติ (กพช.2, กพช.3)

                ผู้เรียนต้องได้คะแนนรวมไม่น้อยกว่าร้อยละ 70 จึงจะถือว่าผ่าน

³เกณฑ์การผ่านกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต (กพช.)

  • ผู้เรียนต้องมีเวลาเข้าร่วมกิจกรรมการเรียนรู้ภาคทฤษฎีและปฏิบัติกิจกรรมภาคปฏิบัติ รวมไม่น้อยกว่า 200 ชั่วโมง
  • โครงการภาคปฏิบัติต้องบรรลุวัตถุประสงค์ โดยมีชิ้นงานและเอกสารรายงานแสดง

³แบบประเมินและแบบรายงานกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต

       การประเมินกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต  จำเป็นต้องมีการรายงานผลการประเมินเป็นรายภาคเรียน เพื่อบันทึกข้อมูลรวบรวมไว้ในระบบ  IT  เป็นรายบุคคล  ดังนั้น เพื่ออำนวยความสะดวกแก่ผู้ปฏิบัติให้สามารถปฏิบัติงานได้ถูกต้องและเป็นไปในทิศทางเดียวกัน  ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกลุ่มเป้าหมายพิเศษ  จึงกำหนดแบบฟอร์มการประเมินและแบบรายงานผลการประเมินแสดงไว้ดังนี้